دوره 23، شماره 2 - ( مجله علمی پژوهان، بهار 1404 )
جلد 23 شماره 2 صفحات 156-147 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Arami R, Sharifi A. A Review of Common Micronutrient Deficiencies in Children with Celiac Disease. Pajouhan Sci J 2025; 23 (2) :147-156
URL: http://psj.umsha.ac.ir/article-1-1162-fa.html
URL: http://psj.umsha.ac.ir/article-1-1162-fa.html
آرامی رویا، شریفی امین. مروری بر کمبودهای رایج ریزمغذی‌ها در کودکان مبتلا به سلیاک. مجله علمی پژوهان. 1404; 23 (2) :147-156
رویا آرامی1 
، امین شریفی*2
، امین شریفی*2
1- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران و گروه تغذیه و بهداشت مواد غذایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران
2- گروه تغذیه و بهداشت مواد غذایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران & مرکز تحقیقات سلامت تغذیه، پژوهشکده علوم و فناوری بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران ،a.sharifi1983@gmail.com
2- گروه تغذیه و بهداشت مواد غذایی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران & مرکز تحقیقات سلامت تغذیه، پژوهشکده علوم و فناوری بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران ،
چکیده: (786 مشاهده)
سابقه و هدف: بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که در پاسخ مصرف گلوتن ایجاد می‌شود و با التهاب مزمن روده‌کوچک مشخص می‌گردد. این بیماری منجر به بروز علائم گوارشی مانند اسهال و تظاهرات خارج روده‌ای از جمله نارسایی رشد، استئوپنی و کم‌خونی می‌شود که پیامدهای جدی برای سلامت و رشد کودکان به همراه دارد. تنها راه کنترل این بیماری، پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن است. مطالعات متعدد، نتایج متناقضی را در مورد کمبودهای تغذیه‌ای در کودکان مبتلا به بیماری سلیاک و تأثیر رژیم غذایی بدون گلوتن بر این کمبودها گزارش کرده‌اند. هدف این مطالعه، توصیف کمبود ریزمغذی‌ها و ارائه راهکارهایی برای بهبود این کمبودها در کودکان مبتلا به سلیاک بود.
مواد و روش ها: جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی آنلاین تا دسامبر ۲۰۲۴ انجام شد. کلید واژه‌های استفاده شده شامل سلیاک، وضعیت تغذیه‌ای، ویتامین‌ها، موادمعدنی، مواد مغذی، رژیم غذایی بدون گلوتن، کودکان، ریزمغذی‌ها، و سوء تغذیه بودند. مطالعات یافت شده ابتدا بر اساس عنوان، سپس بر اساس چکیده‌ها و پس از آن با مرور متن کامل مقالات انتخاب شدند.
یافته‌ها: کودکان مبتلا به بیماری سلیاک معمولا کمبود ریزمغذی‌هایی مانند آهن، ویتامین ۱۲B، ویتامین D، کلسیم، منیزیم و روی را تجربه می‌کنند که ناشی از اختلال در جذب و آتروفی پرزهای روده است. این کمبودها ممکن است حتی پس از شروع درمان نیز باقی بماند، زیرا حذف غلات حاوی گلوتن به ویژه نان‌های غنی شده، می تواند منجر به عدم تعادل تغذیه‌ای شود.
نتیجه‌گیری: نظارت بر وضعیت تغذیه و رعایت یک رژیم غذایی متعادل بدون گلوتن ضروری است. علاوه بر این، ارجاع به متخصص تغذیه برای آموزش و ارزیابی مداوم وضعیت تغذیه کودکان مبتلا به سلیاک از اهمیت بالایی برخوردار است.
مواد و روش ها: جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی آنلاین تا دسامبر ۲۰۲۴ انجام شد. کلید واژه‌های استفاده شده شامل سلیاک، وضعیت تغذیه‌ای، ویتامین‌ها، موادمعدنی، مواد مغذی، رژیم غذایی بدون گلوتن، کودکان، ریزمغذی‌ها، و سوء تغذیه بودند. مطالعات یافت شده ابتدا بر اساس عنوان، سپس بر اساس چکیده‌ها و پس از آن با مرور متن کامل مقالات انتخاب شدند.
یافته‌ها: کودکان مبتلا به بیماری سلیاک معمولا کمبود ریزمغذی‌هایی مانند آهن، ویتامین ۱۲B، ویتامین D، کلسیم، منیزیم و روی را تجربه می‌کنند که ناشی از اختلال در جذب و آتروفی پرزهای روده است. این کمبودها ممکن است حتی پس از شروع درمان نیز باقی بماند، زیرا حذف غلات حاوی گلوتن به ویژه نان‌های غنی شده، می تواند منجر به عدم تعادل تغذیه‌ای شود.
نتیجه‌گیری: نظارت بر وضعیت تغذیه و رعایت یک رژیم غذایی متعادل بدون گلوتن ضروری است. علاوه بر این، ارجاع به متخصص تغذیه برای آموزش و ارزیابی مداوم وضعیت تغذیه کودکان مبتلا به سلیاک از اهمیت بالایی برخوردار است.
واژه‌های کلیدی: بیماری سلیاک، سوء تغذیه، رژیم غذایی بدون گلوتن، مواد مغذی، ارزیابی تغذیه‌ای، ریزمغذی‌ها
نوع مطالعه: مروري |
موضوع مقاله:
علوم بهداشتی
دریافت: 1403/10/26 | پذیرش: 1404/2/8 | انتشار: 1404/3/31
دریافت: 1403/10/26 | پذیرش: 1404/2/8 | انتشار: 1404/3/31
فهرست منابع
1. Dennis M, Lee AR, McCarthy T. Nutritional considerations of the gluten-free diet. Gastroenterol Clin North Am. 2019;48(1):53-72. [DOI:10.1016/j.gtc.2018.09.002] [PMID]
2. Friedman A. Micronutrient deficiencies in pediatric celiac disease. Childhood Obesity Nutrition. 2012;4:156-167. [DOI:10.1177/1941406412440594]
3. Hill ID, Dirks MH, Liptak GS, Colletti RB, Fasano A, Guandalini S, et al. Guideline for the diagnosis and treatment of celiac disease in children: recommendations of the North American society for pediatric gastroenterology, hepatology and nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2005;40(1):1-19. [DOI:10.1002/j.1536-4801.2005.tb00917.x] [PMID]
4. Cichewicz AB, Mearns ES, Taylor A, Boulanger T, Gerber M, Leffler DA, et al. Diagnosis and treatment patterns in celiac disease. Dig Dis Sci. 2019;64(8):2095-2106. [DOI:10.1007/s10620-019-05528-3] [PMID]
5. Verma AK. Nutritional deficiencies in celiac disease: crrent perspectives. Nutrients. 2021;13(12):4476. [DOI:10.3390/nu13124476] [PMID]
6. Pirzadeh SA, Amiriani T, Besharat S, Norouzi A, Mirkarimi H, Shokouhifar N, et al. Assessment of iron status and iron deficiency anemia in patients with celiac, a single center experience. Gastroenterol Hepatol Bed Bench. 2023;16(2):217-221.
7. Larretxi I, Simon E, Benjumea L, Miranda J, Bustamante MA, Lasa A, et al. Gluten-free-rendered products contribute to imbalanced diets in children and adolescents with celiac disease. Eur J Nutr. 2019;58(2):775-783. [DOI:10.1007/s00394-018-1685-2] [PMID]
8. Di Nardo G, Villa MP, Conti L, Ranucci G, Pacchiarotti C, Principessa L, et al. Nutritional deficiencies in children with celiac disease resulting from a Gluten-free diet: A systematic review. Nutrients. 2019;11(7):1588. [DOI:10.3390/nu11071588] [PMID]
9. Kreutz JM, Heynen L, Vreugdenhil ACE. Nutrient deficiencies in children with celiac disease during long term follow-up. Clin Nutr. 2023;42(7):1175-1180. [DOI:10.1016/j.clnu.2023.05.003] [PMID]
10. Leung AKC, Lam JM, Wong AHC, Hon KL, Li X. Iron deficiency anemia: An updated review. Curr Pediatr Rev. 2024;20(3):339-356. [DOI:10.2174/1573396320666230727102042] [PMID]
11. Sansotta N, Amirikian K, Guandalini S, Jericho H. Celiac disease symptom resolution: effectiveness of the gluten-free diet. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2018;66(1):48-52. [DOI:10.1097/MPG.0000000000001634] [PMID]
12. Talarico V, Giancotti L, Mazza GA, Miniero R, Bertini M. Iron deficiency anemia in celiac disease. Nutrients. 2021;13(5):1695. [DOI:10.3390/nu13051695] [PMID]
13. Stefanelli G, Viscido A, Longo S, Magistroni M, Latella G. Persistent iron deficiency anemia in patients with celiac disease despite a guten-free diet. Nutrients. 2020;12(8):2176. [DOI:10.3390/nu12082176] [PMID]
14. Berry N, Basha J, Varma N, Varma S, Prasad KK, Vaiphei K, et al. Anemia in celiac disease is multifactorial in etiology: A prospective study from India. JGH Open. 2018;2(5):196-200. [DOI:10.1002/jgh3.12073] [PMID]
15. Wessels MM, van V, II, Vriezinga SL, Putter H, Rings EH, Mearin ML. Complementary serologic investigations in children with celiac disease is unnecessary during follow-up. J Pediatr. 2016;169:55-60. [DOI:10.1016/j.jpeds.2015.09.078] [PMID]
16. McGrogan L, Mackinder M, Stefanowicz F, Aroutiounova M, Catchpole A, Wadsworth J, et al. Micronutrient deficiencies in children with coeliac disease; a double-edged sword of both untreated disease and treatment with gluten-free diet. Clin Nutr. 2021;40(5):2784-2790. [DOI:10.1016/j.clnu.2021.03.006] [PMID]
17. Almahmoud E, Alkazemi DA-O, Al-Qabandi W. Growth stunting and nutritional deficiencies among children and adolescents with celiac disease in Kuwait: A case-control study. Children (Basel). 2024;11(9):1042. [DOI:10.3390/children11091042] [PMID]
18. Popov J, Baldawi M, Mbuagbaw L, Gould M, Mileski H, Brill H, et al. Iron status in pediatric celiac disease: A retrospective chart review. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2018;66(4):651-653. [DOI:10.1097/MPG.0000000000001761] [PMID]
19. Babio N, Alcázar M, Castillejo G, Recasens M, Martínez‐Cerezo F, Gutiérrez‐Pensado V, et al. Patients with celiac disease reported higher consumption of added sugar and total fat than healthy individuals. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2017;64(1):63-69. [DOI:10.1097/MPG.0000000000001251] [PMID]
20. Kautto E, Ivarsson A, Norström F, Högberg L, Carlsson A, Hörnell A. Nutrient intake in adolescent girls and boys diagnosed with coeliac disease at an early age is mostly comparable to their non-coeliac contemporaries. J Hum Nutr Diet. 2014;27(1):41-53. [DOI:10.1111/jhn.12125] [PMID]
21. Salazar Quero JC, Espín Jaime B, Rodríguez Martínez A, Argüelles Martín F, García Jiménez R, Rubio Murillo M, et al. [Nutritional assessment of gluten-free diet. Is gluten-free diet deficient in some nutrient?]. An Pediatr (Barc). 2015;83(1):33-39. [DOI:10.1016/j.anpedi.2014.08.011] [PMID]
22. Alzaben AS, Turner J, Shirton L, Samuel TM, Persad R, Mager D. Assessing nutritional quality and adherence to the gluten-free diet in children and adolescents with celiac disease. Can J Diet Pract Res. 2015;76(2):56-63. [DOI:10.3148/cjdpr-2014-040] [PMID]
23. Forchielli ML, Fernicola P, Diani L, Scrivo B, Salfi NC, Pessina AC, et al. gluten‐free diet and lipid profile in children with celiac disease: Comparison with general population standards. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2015;61(2):224-229. [DOI:10.1097/MPG.0000000000000785] [PMID]
24. Kulai T, Rashid M. Assessment of nutritional adequacy of packaged gluten-free food products. Can J Diet Pract Res. 2014;75(4):186-90. [DOI:10.3148/cjdpr-2014-022] [PMID]
25. Thompson T. Folate, iron, and dietary fiber contents of the gluten-free diet. J Am Diet Assoc. 2000;100(11):1389-1396. [DOI:10.1016/S0002-8223(00)00386-2] [PMID]
26. Annibale B, Severi C, Chistolini A, Antonelli G, Lahner E, Marcheggiano A, et al. Efficacy of gluten-free diet alone on recovery from iron deficiency anemia in adult celiac patients. Ame J Gastroenterol. 2001;96(1):132-7. [DOI:10.1111/j.1572-0241.2001.03463.x] [PMID]
27. Kreutz JM, Adriaanse MPM, van der Ploeg EMC, Vreugdenhil ACE. Narrative review: nutrient deficiencies in adults and children with treated and untreated celiac disease. Nutrients. 2020;12(2):500. [DOI:10.3390/nu12020500] [PMID]
28. Mogul D, Nakamura Y, Seo J, Blauvelt B, Bridges JF. The unknown burden and cost of celiac disease in the U.S. Expert Rev Pharmacoecon Outcomes Res. 2017;17(2):181-188. [DOI:10.1080/14737167.2017.1314785] [PMID]
29. Aspuru K, Villa C, Bermejo F, Herrero P, López SG. Optimal management of iron deficiency anemia due to poor dietary intake. Int J Gen Med. 2011;4:741-750. [DOI:10.2147/IJGM.S17788] [PMID]
30. Mazza GA, Marrazzo S, Gangemi P, Battaglia E, Giancotti L, Miniero R. Oral iron absorption test with ferrous bisglycinate chelate in children with celiac disease. Minerva Pediatr. 2019;71(2):139-143. [DOI:10.23736/S0026-4946.16.04718-6] [PMID]
31. Rondanelli M, Faliva MA, Gasparri C, Peroni G, Naso M, Picciotto G, et al. Micronutrients dietary supplementation advices for celiac patients on long-term gluten-free diet with good compliance: A review. Medicina. 2019;55(7):337. [DOI:10.3390/medicina55070337] [PMID]
32. Theethira TG, Dennis M. Celiac disease and the gluten-free diet: consequences and recommendations for improvement. Dig Dis. 2015;33(2):175-182. [DOI:10.1159/000369504] [PMID]
33. Miranda J, Lasa A, Bustamante MA, Churruca I, Simon E. Nutritional differences between a gluten-free diet and a diet containing equivalent products with gluten. Plant Foods Hum Nutr. 2014;69(2):182-187. [DOI:10.1007/s11130-014-0410-4] [PMID]
34. Mimura ÉCM, Breganó JW, Dichi JB, Gregório EP, Dichi I. Comparison of ferrous sulfate and ferrous glycinate chelate for the treatment of iron deficiency anemia in gastrectomized patients. Nutrition. 2008;24(7):663-668. [DOI:10.1016/j.nut.2008.03.017] [PMID]
35. Kapur G, Patwari AK, Narayan S, Anand VK. Iron supplementation in children with celiac disease. Indian J Pediatr. 2003;70(12):955-8. [DOI:10.1007/BF02723818] [PMID]
36. Jeejeebhoy K. Zinc: an essential trace element for parenteral nutrition. Gastroenterology. 2009;137(5 Suppl):S7-12. [DOI:10.1053/j.gastro.2009.08.014] [PMID]
37. Moeini F, Mostaghimi M, Honarvar M, Sharifi A. Comparison of dietary intake of zinc, copper, selenium, and manganese in children having autism spectrum disorders with healthy control children. Pajouhan Sci J. 2023;21(4):235-42. [DOI:10.61186/psj.21.4.235]
38. Tran CD, Katsikeros R, Manton N, Krebs NF, Hambidge KM, Butler RN, et al. Zinc homeostasis and gut function in children with celiac disease. Am J Clin Nutr. 2011;94(4):1026-1032. [DOI:10.3945/ajcn.111.018093] [PMID]
39. Altuntaş B, Filik B, Ensari A, Zorlu P, Teziç T. Can zinc deficiency be used as a marker for the diagnosis of celiac disease in Turkish children with short stature? Pediatr Int. 2000;42(6):682-4. [DOI:10.1046/j.1442-200x.2000.01313.x] [PMID]
40. Chao HC. Zinc Deficiency and therapeutic value of zinc supplementation in pediatric gastrointestinal diseases. Nutrients. 2023;15(19):4093. [DOI:10.3390/nu15194093] [PMID]
41. Rawal P, Thapa BR, Prasad R, Prasad KK, Nain CK, Singh K. Zinc supplementation to patients with celiac disease--is it required? J Trop Pediatr. 2010;56(6):391-397. [DOI:10.1093/tropej/fmq011] [PMID]
42. Kuloğlu Z, Kirsaçlioğlu CT, Kansu A, Ensari A, Girgin N. Celiac disease: presentation of 109 children. Yonsei Med J. 2009;50(5):617-623. [DOI:10.3349/ymj.2009.50.5.617] [PMID]
43. Szaflarska-Popławska A, Dolińska A, Kuśmierek M. Nutritional imbalances in Polish children with coeliac disease on a strict gluten-free diet. Nutrients. 2022;14(19):3969. [DOI:10.3390/nu14193969] [PMID]
44. Cadenhead JW, Lee AR, Nguyen TTT, Lebwohl B, Green PHR, Wolf RL. Dietary adherence to recommendations among a cohort of adults and teens with celiac disease maintaining a gluten-free Diet compared to a nationally representative sample: A cross-sectional study. Nutrients. 2024;16(18):3067. [DOI:10.3390/nu16183067] [PMID]
45. Pham-Short A, Donaghue KC, Ambler G, Garnett S, Craig ME. Greater postprandial glucose excursions and inadequate nutrient intake in youth with type 1 diabetes and celiac disease. Sci Rep. 2017;7:45286. [DOI:10.1038/srep45286] [PMID]
46. Sue A, Dehlsen K, Ooi CY. Paediatric patients with coeliac disease on a gluten-free diet: nutritional adequacy and macro- and micronutrient imbalances. Curr Gastroenterol Rep. 2018;20(1):2. [DOI:10.1007/s11894-018-0606-0] [PMID]
47. Caruso R, Pallone F, Stasi E, Romeo S, Monteleone G. Appropriate nutrient supplementation in celiac disease. Ann Med. 2013;45(8):522-531. [DOI:10.3109/07853890.2013.849383] [PMID]
48. Ahmed F, Mohammed A. Magnesium: The forgotten electrolyte-A review on hypomagnesemia. Med Sci (Basel). 2019;7(4):56. [DOI:10.3390/medsci7040056] [PMID]
49. Gupta A, Eastham KM, Wrightson N, Spencer DA. Hypomagnesaemia in cystic fibrosis patients referred for lung transplant assessment. J Cyst Fibros. 2007;6(5):360-362. [DOI:10.1016/j.jcf.2007.01.004] [PMID]
50. Zanchi C, Di Leo G, Ronfani L, Martelossi S, Not T, Ventura A. Bone metabolism in celiac disease. J Pediatr. 2008;153(2):262-265. [DOI:10.1016/j.jpeds.2008.03.003] [PMID]
51. Zuccotti G, Fabiano V, Dilillo D, Picca M, Cravidi C, Brambilla P. Intakes of nutrients in Italian children with celiac disease and the role of commercially available gluten-free products. J Hum Nutr Diet. 2013;26(5):436-444. [DOI:10.1111/jhn.12026] [PMID]
52. Breedon C. Standford medical center aunt Cathy's guide to: Thinking about OTHER nutrition issues in celiac disease. 2010.
53. Charoenngam N, Shirvani A, Holick MF. Vitamin D for skeletal and non-skeletal health: What we should know. J Clin Orthop Trauma. 2019;10(6):1082-1093. [DOI:10.1016/j.jcot.2019.07.004] [PMID]
54. Kurppa K, Collin P, Sievänen H, Huhtala H, Mäki M, Kaukinen K. Gastrointestinal symptoms, quality of life and bone mineral density in mild enteropathic coeliac disease: a prospective clinical trial. Scand J Gastroenterol. 2010;45(3):305-314. [DOI:10.3109/00365520903555879] [PMID]
55. Naseer U, Wazir A, Patel RA, Rahman H, Chung J, LaPorte M, et al. 2579 calcium disorders in celiac disease. Am J Gastroenterol. 2019; 114: S1417-S1418. [DOI:10.14309/01.ajg.0000599848.42519.15]
56. Ohlund K, Olsson C, Hernell O, Ohlund I. Dietary shortcomings in children on a gluten-free diet. J Hum Nutr Diet. 2010;23(3):294-300. [DOI:10.1111/j.1365-277X.2010.01060.x] [PMID]
57. Volkan B, Fettah A, İşlek A, Kara SS, Kurt N, Çayır A. Bone mineral density and vitamin K status in children with celiac disease: Is there a relation? Turk J Gastroenterol. 2018;29(2):215-220. [DOI:10.5152/tjg.2018.17451] [PMID]
58. Szathmári M, Tulassay T, Arató A, Bodánszky H, Szabó A, Tulassay Z. Bone mineral content and density in asymptomatic children with coeliac disease on a gluten-free diet. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2001;13(4):419-424. [DOI:10.1097/00042737-200104000-00020] [PMID]
59. Tau C, Mautalen C, De Rosa S, Roca A, Valenzuela X. Bone mineral density in children with celiac disease. Effect of a Gluten-free diet. Eur J Clin Nutr. 2006;60(3):358-363. [DOI:10.1038/sj.ejcn.1602323] [PMID]
60. Kalayci AG, Kansu A, Girgin N, Kucuk O, Aras G. Bone mineral density and importance of a gluten-free diet in patients with celiac disease in childhood. Pediatrics. 2001;108(5):E89. [DOI:10.1542/peds.108.5.e89] [PMID]
61. Muzzo S, Burrows R, Burgueño M, Ríos G, Bergenfreid C, Chavez E, et al. Effect of calcium and vitamin D supplementation on bone mineral density of celiac children. Nutr Res. 2000;20(9):1241-1247. [DOI:10.1016/S0271-5317(00)00218-9]
62. Margulies SL, Kurian D, Elliott MS, Han Z. Vitamin D deficiency in patients with intestinal malabsorption syndromes--think in and outside the gut. J Dig Dis. 2015;16(11):617-633. [DOI:10.1111/1751-2980.12283] [PMID]
63. Deora V, Aylward N Fau - Sokoro A, Sokoro A Fau - El-Matary W, El-Matary W. Serum vitamins and minerals at diagnosis and follow-up inchildren with celiac disease. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2017;65(2):185-189. [DOI:10.1097/MPG.0000000000001475] [PMID]
64. Tokgöz Y, Terlemez S, Karul A. Fat soluble vitamin levels in children with newly diagnosed celiac disease, a case control study. BMC Pediatr. 2018;18(1):130. [DOI:10.1186/s12887-018-1107-x] [PMID]
65. O'Leary F, Samman S. Vitamin B12 in health and disease. Nutrients. 2010;2(3):299-316. [DOI:10.3390/nu2030299] [PMID]
66. García-Manzanares A, Tenias JM, Lucendo AJ. Bone mineral density directly correlates with duodenal Marsh stage in newly diagnosed adult celiac patients. Scand J Gastroenterol. 2012;47(8-9):927-936. [DOI:10.3109/00365521.2012.688217] [PMID]
67. Said HM. Intestinal absorption of water-soluble vitamins in health and disease. Biochem J. 2011;437(3):357-372. [DOI:10.1042/BJ20110326] [PMID]
68. Hallert C, Grant C, Grehn S, Grännö C, Hultén S, Midhagen G, et al. Evidence of poor vitamin status in coeliac patients on a gluten-free diet for 10 years. Aliment Pharmacol Ther. 2002;16(7):1333-1339. [DOI:10.1046/j.1365-2036.2002.01283.x] [PMID]
69. Charalampopoulos D, Panayiotou J, Chouliaras G, Zellos A, Kyritsi E, Roma E. Determinants of adherence to gluten-free diet in Greek children with coeliac disease: a cross-sectional study. Eur J Clin Nutr. 2013;67(6):615-619. [DOI:10.1038/ejcn.2013.54] [PMID]
70. Blansky BA, Hintze ZJ, Alhassan E, Leichtner AM, Weir DC, Silvester JA. Lack of follow up of pediatric patients with celiac disease. Clin Gastroenterol Hepatol. 2019;17(12):2603. [DOI:10.1016/j.cgh.2018.12.027] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی همدانناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی همدان
شماره تماس مجله: 08138380090
شماره تماس ناشر: 08138382022
ایمیل: psj@umsha.ac.ir
