دوره 22، شماره 1 - ( مجله علمی پژوهان، زمستان 1402 )
جلد 22 شماره 1 صفحات 67-55 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 401000042
Ethics code: IR.QUMS.REC.1401.074
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ebrahimi M, Mohammadi Zeidi I, Maleki M R, Mohammadi Zeidi B. Explaining the Psychological Variables Effective on Pro-Environmental Behavior in the Elementary School Students at Qazvin City: Application of the Theory of Planned Behavior. Pajouhan Sci J 2024; 22 (1) :55-67
URL: http://psj.umsha.ac.ir/article-1-1052-fa.html
URL: http://psj.umsha.ac.ir/article-1-1052-fa.html
ابراهیمی مهناز، محمدی زیدی عیسی، ملکی محمدرضا، محمدی زیدی بنفشه. تبیین متغیرهای روان‌شناختی مؤثر بر رفتارهای حامی محیط زیست در دانش‌آموزان ابتدایی شهر قزوین: کاربرد تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده. مجله علمی پژوهان. 1402; 22 (1) :55-67
1- کمیته‌ی تحقیقات دانشجویی، دانشکده‌ی بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
2- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی تعیین‌کننده‌ی سلامت، پژوهشکده‌ی پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران ،easamohammadizeidi@gmail.com
3- گروه کودکان، مرکز تحقیقات رشد کودکان، پژوهشکده‌ی پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
4- گروه پرستاری و مامایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تنکابن، مازندران، ایران
2- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی تعیین‌کننده‌ی سلامت، پژوهشکده‌ی پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران ،
3- گروه کودکان، مرکز تحقیقات رشد کودکان، پژوهشکده‌ی پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، قزوین، ایران
4- گروه پرستاری و مامایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تنکابن، مازندران، ایران
چکیده: (711 مشاهده)
سابقه و هدف: دانش‌آموزان با تغییر عقاید زیست‌محیطی، تقویت مسئولیت پذیری و خودکارآمدی می توانند نقش مؤثری در حفاظت از محیط‌زیست داشته باشند. استفاده از مدل های تغییر رفتار رویکردی معقول برای شناسایی متغیرهای مؤثر بر رفتارهای زیست‌محیطی و ضرورتی انکارناپذیر قبل از طراحی مداخلات آموزشی است. هدف مطالعه‌ی کنونی تعیین متغیرهای مؤثر بر رفتارهای حامی محیط‌زیست در دانش‌آموزان مدارس ابتدایی شهر قزوین با استفاده از تئوری رفتار برنامه ریزی‌شده (TPB) بود.
مواد و روش ها: با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای، ۱۸۴ نفر از دانش‌آموزان پنجم و ششم دوره‌ی دوم ابتدایی مدارس دولتی شهر قزوین در مطالعه‌ای توصیفی‌مقطعی (Cross-Sectional Study) در سال ۱۴۰۱ شرکت کردند. ابزار گردآوری داده ها پرسش‌نامه‌ی خودگزارشی شامل اطلاعات دموگرافیک، پرسش‌نامه‌ی آگاهی، پرسش‌نامه‌ی ۲۰سؤالی ثبت رفتارهای حامی محیط‌زیست و خرده‌مقیاسه ای TPB بود. داده ها با استفاده از نرم‌افزار لیزرل ۸/۸۰ و آزمون های آماری کای‌اسکوئر، تی مستقل، آنالیز واریانس یک‌طرفه، هم‌بستگی پیرسون و آنالیز مسیری در سطح کمتر از ۰/۰۵ آنالیز شدند.
یافته‌ها: وضعیت رفتارهایی مانند تذکر درباره‌ی مسائل زیست‌محیطی، کنترل میزان دمای محیط، استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی و نحوه‌ی تماشای برنامه های تلویزیونی نامناسب بود. قوی ترین ضرایب هم‌بستگی بین آگاهی و نگرش (۰/۰۵>P، ۰/۶۷۵=r) و ضعیف ترین بین هنجارهای انتزاعی و رفتار (۰/۰۱>P، ۰/۲۳۵=r) گزارش شد. همچنین، کنترل رفتاری درک‌شده (۰/۰۵>P، ۰/۴۹=β) و نگرش (۰/۰۵>P، ۰/۳۱=β) مهمترین سازه های تأثیرگذار بر قصد بودند و به‌ترتیب، ۶۶/۷ و ۲۸/۵ درصد از واریانس قصد و رفتارهای حامی محیط‌زیست را سازه های TPB توصیف کردند.
نتیجه‌گیری: تئوری TPB چهارچوب نظری منطقی و مناسبی در راستای درک و ارزیابی متغیرهای روان‌شناختی مؤثر بر رفتارهای حامی محیط‌زیست در دانش‌آموزان محسوب می شود و تمرکز بر سازه های نگرش و کنترل رفتاری درک‌شده در طراحی مداخلات آموزشی به‌منظور تشویق رفتارهای زیست‌محیطی در دانش‌آموزان توصیه می شود.
مواد و روش ها: با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای، ۱۸۴ نفر از دانش‌آموزان پنجم و ششم دوره‌ی دوم ابتدایی مدارس دولتی شهر قزوین در مطالعه‌ای توصیفی‌مقطعی (Cross-Sectional Study) در سال ۱۴۰۱ شرکت کردند. ابزار گردآوری داده ها پرسش‌نامه‌ی خودگزارشی شامل اطلاعات دموگرافیک، پرسش‌نامه‌ی آگاهی، پرسش‌نامه‌ی ۲۰سؤالی ثبت رفتارهای حامی محیط‌زیست و خرده‌مقیاسه ای TPB بود. داده ها با استفاده از نرم‌افزار لیزرل ۸/۸۰ و آزمون های آماری کای‌اسکوئر، تی مستقل، آنالیز واریانس یک‌طرفه، هم‌بستگی پیرسون و آنالیز مسیری در سطح کمتر از ۰/۰۵ آنالیز شدند.
یافته‌ها: وضعیت رفتارهایی مانند تذکر درباره‌ی مسائل زیست‌محیطی، کنترل میزان دمای محیط، استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی و نحوه‌ی تماشای برنامه های تلویزیونی نامناسب بود. قوی ترین ضرایب هم‌بستگی بین آگاهی و نگرش (۰/۰۵>P، ۰/۶۷۵=r) و ضعیف ترین بین هنجارهای انتزاعی و رفتار (۰/۰۱>P، ۰/۲۳۵=r) گزارش شد. همچنین، کنترل رفتاری درک‌شده (۰/۰۵>P، ۰/۴۹=β) و نگرش (۰/۰۵>P، ۰/۳۱=β) مهمترین سازه های تأثیرگذار بر قصد بودند و به‌ترتیب، ۶۶/۷ و ۲۸/۵ درصد از واریانس قصد و رفتارهای حامی محیط‌زیست را سازه های TPB توصیف کردند.
نتیجه‌گیری: تئوری TPB چهارچوب نظری منطقی و مناسبی در راستای درک و ارزیابی متغیرهای روان‌شناختی مؤثر بر رفتارهای حامی محیط‌زیست در دانش‌آموزان محسوب می شود و تمرکز بر سازه های نگرش و کنترل رفتاری درک‌شده در طراحی مداخلات آموزشی به‌منظور تشویق رفتارهای زیست‌محیطی در دانش‌آموزان توصیه می شود.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
علوم بهداشتی
دریافت: 1402/7/2 | پذیرش: 1402/10/12 | انتشار: 1402/12/29
دریافت: 1402/7/2 | پذیرش: 1402/10/12 | انتشار: 1402/12/29
فهرست منابع
1. Karami J, Dehghan F, Mohammadi M. Pro-environmental behavior in Iran using a systematic review and meta-analysis. Heliyon. 2021;7(12): e08424. [DOI:10.1016/j.heliyon.2021.e08424] [PMID] []
2. Fasihi H, Parizadi T. Analyzing household's environmental behavior on solid waste management and its relations with population and housing characteristics (The case: Amlash city, Iran). J Environ Manage. 2021; 292:112686. [DOI:10.1016/j.jenvman.2021.112686] [PMID]
3. Estrada-Araoz EG, Gallegos Ramos NA, Paredes Valverde Y, Quispe Herrera R, Mori Bazán J. Examining the Relationship between Environmental Education and Pro-Environmental Behavior in Regular Basic Education Students: A Cross-Sectional Study. Social Sciences. 2023; 12(5):307. [DOI:10.3390/socsci12050307]
4. Krettenauer T. Pro-Environmental Behavior and Adolescent Moral Development. J Res Adolesc. 2017;27(3):581-93. [DOI:10.1111/jora.12300] [PMID]
5. Ansarirad P, Safari A, Bashiry oskue F. Environmental Education Needs Assessment for Second Grade Students in District 16 of Tehran.[ In Persian]. Educational and Scholastic studies. 2021; 9(4): 109-27.
6. Gifford R, Nilsson A. Personal and social factors that influence pro-environmental concern and behavior: A review. Int J Psychol.2014; 49: 141-157. [DOI:10.1002/ijop.12034] [PMID]
7. Elliott-Wherry AN, Lee JE, Pearlman AM, Wahls TL. The Wahl's Behavior Change Model for Complex Chronic Diseases: A Clinician's Guide. Degener Neurol Neuromuscul Dis. 2022; 12:111-25. [DOI:10.2147/DNND.S370173] [PMID] []
8. Bosnjak M, Ajzen I, Schmidt P. The Theory of Planned Behavior: Selected Recent Advances and Applications. Eur J Psychol. 2020; 16(3):352-56. [DOI:10.5964/ejop.v16i3.3107] [PMID] []
9. Senkowski V, Gannon C, Branscum P. Behavior Change Techniques Used in Theory of Planned Behavior Physical Activity Interventions Among Older Adults: A Systematic Review. J Aging Phys Act. 2019; 27(5):746-54. [DOI:10.1123/japa.2018-0103] [PMID]
10. Adams C, Gringart E, Strobel N. Explaining adults' mental health help seeking through the lens of the theory of planned behavior: a scoping review. Syst Rev. 2022; 11(1):160. [DOI:10.1186/s13643-022-02034-y] [PMID] []
11. Si H, Shi JG, Tang D, Wen S, Miao W, Duan K. Application of the Theory of Planned Behavior in Environmental Science: A Comprehensive Bibliometric Analysis. Int J Environ Res Public Health. 2019; 16(15):2788. [DOI:10.3390/ijerph16152788] [PMID] []
12. Safa L, Mangeli N, Ganjkhanlo MG. Affecting Factor on Villagers' Pro-Environmental Behavior in Khodabandeh County Based on Theory of Planned Behavior. Environmental Education and Sustainable Development.[ In Persian]. 2018; 6(2): 69-81.
13. Correia E, Sousa S, Viseu C. Leite J. "Using the theory of planned behavior to understand the students' pro-environmental behavior: a case-study in a Portuguese HEI. IJSHE. 2022; 23 (5):1070-89. [DOI:10.1108/IJSHE-05-2021-0201]
14. Yadavar H, Nami M, Zarifiyan S. Applying the Analysis of Planned Behavior Theory on Adoption of Organic Farming.[ In Persian]. J of Agricultural science and Sustainable Production. 2018; 28 (1): 169-183.
15. Hens L, Wiedemann T, Raath S, Stone R, Renders P, Craenhals E. Monitoring environmental management at primary schools in South Africa. J of Cleaner Production .2010; 18:666-77. [DOI:10.1016/j.jclepro.2009.11.001]
16. Ramezani MH. Strategic view of environmental protection education in Iran: necessities bottlenecks. Quarterly Rahbord.[ In Persian]. 2013; 21: 233-57.
17. Almanasreh E, Moles R, Chen T. Evaluation of methods used for estimating content validity. Res Social Adm Pharm.2019; 15 (2): 214-221. [DOI:10.1016/j.sapharm.2018.03.066] [PMID]
18. Nahavandian F, Naeimi A, Ranjbar B. Roles of Environmental Knowledge in Promoting Agricultural Students' Pro-Environmental Behaviors.[ In Persian]. J Agr Sci Tech. 2022; 24 (5):1057-71.
19. Karimi S, Liobikienė G, Saadi H, Sepahvand F. The Influence of Media Usage on Iranian Students' Pro-Environmental Behaviors: An Application of the Extended Theory of Planned Behavior. Sustainability. 2021; 13(15):8299. [DOI:10.3390/su13158299]
20. Elsayed AM, Aneis NN. Goodness of fit indices for different cases. Am. J. Math. Comput. Model. 2021;6(75):10-1648. [DOI:10.11648/j.ajmcm.20210604.12]
21. Hosseini F, Haghighian M, Hashemianfar SA. Sociological Explanation of Environmental Behaviors of the Youth in Tehran. J of Social Sciences Ferdowsi University of Mashhad. 2022; 19(2): 98-67.
22. Namani F, Ismail Nia Shirvani K, Bagherpour M. Designing an Environmental Behavior Model Based on Learning and Social Responsibility Organization (Case Study of Gorgan Secondary School Teachers).[ In Persian]. Iranian Journal of Educational Sociology. 2020; 3 (4):150-160. [DOI:10.52547/ijes.3.4.150]
23. Abdul Latif S, Shukri Omar M, Bidin Y, Awang Z. Role of Environmental Knowledge in Creating Pro-Environmental Residents. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 2013; 105: 866-74. [DOI:10.1016/j.sbspro.2013.11.088]
24. Asadi M, Naghizadeh M M, Mazloomi S, Ghazanfari Z. Knowledge, attitude, and responsible environmental behaviors among female secondary school students.[ In Persian]. Payesh. 2018; 17 (6):677-86.
25. Sabzehei MT, Gholipoor S, Adinevand M. A Survey of the Relationship between Environmental Awareness, Attitude and Pro-Environmental Behavior of Female Students at Qom University .[In Persian]. Environmental Education and Sustainable Development. 2016; 4(4): 16-5.
26. Tian H, iu X. Pro-Environmental Behavior Research: Theoretical Progress and Future Directions. Int J Environ Res Public Health. 2022; 19(11):6721. [DOI:10.3390/ijerph19116721] [PMID] []
27. Meng L, Si W. Pro-Environmental Behavior: Examining the Role of Ecological Value Cognition, Environmental Attitude, and Place Attachment among Rural Farmers in China. Int J Environ Res Public Health. 2022; 19(24):17011. [DOI:10.3390/ijerph192417011] [PMID] []
28. Xing Y, Li M, Liao Y. Trust, Identity, and Public-Sphere Pro-Environmental Behavior in China: An Extended Attitude-Behavior-Context Theory. Front Psychol. 2022; 13:919578. [DOI:10.3389/fpsyg.2022.919578] [PMID] []
29. Eshraghi H. Investigation of social factors affecting environmental behaviors in Tehran. Regional Planning. [In Persian].2022; 12(47): 149-164.
30. Rastegar A, Zargarian N. Providing a Causal Model of the Perception Relationships of Social Support and Environmental Responsibility Based on the Role of Psychological Capital among Secondary School Students. [In Persian]. Environmental Education and Sustainable Development. 2019; 8(1): 73-86.
31. Cao J, Chen J. The Impact of an Authoritarian Personality on Pro-Environmental Behavior for Air Pollution Mitigation through Interactions with Social Norms. Int J Environ Res Public Health. 2021; 18(17):9301. [DOI:10.3390/ijerph18179301] [PMID] []
32. Effendi M, Sugandini D, Sukarno A, Kundarto M, Arundati R. The Theory of Planned Behavior and Pro-Environmental Behavior among Students. J of Environmental Management and Tourism. 2020; 11(1), 35-43. [DOI:10.14505//jemt.v11.1(41).05]
33. Ghasemi M, Badsar M, Falahati L. Investigating the Role of Psychological Variables on the Rural Women's Empowerment in Environmental Conservation. Environmental Researches. 2023; 13(26): 335-54.
34. Innocenti M, Santarelli G, Lombardi GS, Ciabini L, Zjalic D, Di Russo M, et al. How Can Climate Change Anxiety Induce Both Pro-Environmental Behaviours and Eco-Paralysis? The Mediating Role of General Self-Efficacy. Int J Environ Res Public Health. 2023;20(4):3085. [DOI:10.3390/ijerph20043085] [PMID] []
35. de Leeuw A, Valois P, Ajzen I, Schmidt P. Using the theory of planned behavior to identify key beliefs underlying pro-environmental behavior in high-school students: Implications for educational interventions. J of Environmental Psychology. 2015; 42: 128-38. [DOI:10.1016/j.jenvp.2015.03.005]
36. Warsame M, Ireri E. Does the theory of planned behavior (TPB) matter in Sukuk investment decisions? J of Behavioral and Experimental Finance. 2016; 12: 93-100. [DOI:10.1016/j.jbef.2016.10.002]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی همدانناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی همدان
شماره تماس مجله: 08138380090
شماره تماس ناشر: 08138382022
ایمیل: psj@umsha.ac.ir
